Op 3 november jl. vond het najaarssymposium van de NVFZ (Nederlandse Vereniging voor Farmaciemedewerkers in Ziekenhuizen) plaats. Het najaarssymposium is met name bedoeld voor apotheekmedewerkers die zich bezighouden met het bereiden, de logistiek en de distributie van geneesmiddelen. Het thema was: Blijven investeren in medewerkers. Deze rode draad was in alle presentaties terug te vinden.
Ontwikkelingen in de opleiding tot apothekersassistent
Annette van der Linden (onderwijskundig medewerker van ROC Mondriaan in Den Haag) vertelde over de veranderingen in de opleiding sinds 2015, waaronder het verdwijnen van Bereiden en aseptisch handelen uit de basisopleiding. Dit is nu een keuzedeel van 480 studiebelastingsuren (sbu). Ook het keuzedeel Farmaceutische patiënten zorg omvat 480 sbu. Die twee samen nemen dus meer sbu in beslag dan nodig is voor het diploma (720 sbu). Studenten zijn daarom niet gauw geneigd om beide te doen en kiezen vaak voor de FPZ, o.a. omdat in FPZ meer banen beschikbaar zijn dan in bereiden. Het deel Bereiden en aseptisch handelen is ook los van de opleiding te volgen. Je kunt dus investeren in je medewerkers door ze dit deel alsnog te laten volgen. Helaas zijn er per ROC te weinig aanmeldingen om dit te kunnen organiseren, daarom werd gepleit voor bundeling en samenwerking. Sevda Palit, QA-functionaris voor de afdeling Productie bij Scheldezoom Farmacie (centrale bereidende apotheek voor ziekenhuizen en andere instellingen in Zeeland), besprak de uitgebreide mogelijkheden voor stagiaires op de productieafdeling. Het blijkt echter moeilijk te zijn om stagiaires te vinden voor die afdeling. Misschien is dit een specifiek probleem in Zeeland. Juist hier zijn in de beroepspraktijk immers weinig bereidingsfuncties, dus de studenten van Scalda in Goes kiezen vaker voor FPZ. Ziekenhuisapotheken die vrezen dat te weinig studenten kiezen voor het keuzedeel bereiden werd aangeraden om al tijdens de basisopleiding gastlessen te verzorgen, om zo de aandacht op dit onderdeel te vestigen.
Kwalificeren van medewerkers voor aseptische handelingen
Naast de regelmatige bacteriologische controle van bouillonsimulaties en contactafdrukken, is het ook belangrijk om diverse aspecten van het aseptisch werken bij de medewerkers te controleren. Sandra Wolf-Hoogendoorn, apothekersassistent in het Zaans Medisch Centrum, besteedt drie dagen per week aan kwaliteit, waaronder het kwalificeren en controleren van medewerkers. Daarvoor is een toetslijst ontwikkeld. Zijn alle werkbladen van tevoren gedesinfecteerd? Worden handelingen in de juiste volgorde uitgevoerd? Staan de materialen op de juiste plek? Alle bereidende medewerkers worden jaarlijks tijdens een bereidingssessie geaudit gedurende 2 uur: 1 uur als omloop en 1 uur als bereider. Medewerkers mogen geen enkele ‘min’ scoren en maximaal 3x ‘plus-min’. Kritische onderdelen die te maken hebben met (first-air en no touch) moeten altijd een ‘plus’ opleveren. In totaal worden er per persoon 60 handelingen beoordeeld. Bij de laatste audit werd 91% van de handelingen goed uitgevoerd, 3,5% scoorde een ‘min’. Er werd geen groei geconstateerd bij bouillonsimulaties en contactafdrukken. Ook de valkuilen kwamen aan bod: kloppen de werkinstructies wel? Wordt bij een contactafdruk van de vingers wel het ‘werkoppervlak’ afgedrukt in plaats van het uiterste topje en is de contacttijd lang genoeg? Een leerzame voordracht.
Geneesmiddelentekorten: een dagtaak!
Apotheekmedewerkers moeten tegenwoordig veel tijd steken in het vinden van oplossingen voor niet-leverbare medicijnen, betoogde Maucice Steeghs, ziekenhuisapotheker in Meander MC. Hij toonde de enorme groei van het aantal niet-leverbare medicijnen, ging in op de oorzaken, op de ‘maatregelen’ (een standpunt van de KNMP en correspondentie tussen de Tweede Kamer en de minister van VWS hebben helaas nog weinig opgeleverd), en natuurlijk op de mogelijke oplossingen. Informatie over tekorten is te vinden bij Farmaco, bij de groothandel, bij de IGJ (vooral als er importvergunningen mee gemoeid zijn) en op de website van de NVZA. Sommige apotheken proberen de schaarste voor te zijn door te hamsteren zodra een tekort mogelijk te verwachten is en bederven het daardoor voor hun collega’s vond Steeghs. Andere oplossingen zijn:
- switchen binnen generieken (problemen: GDS, acceptatie door de patiënt)
- switchen binnen een therapeutische klasse (problemen: off-label, protocollen moeten aangepast worden, onervarenheid met het middel en dus risico op bijv. doseringsfouten)
- quoteren (aanwijzingen hiervoor komen van de fabrikant)
- importeren (hiervoor moet een vergunning voor worden aangevraagd of het kan via bedrijven die hierin gespecialiseerd zijn)
- aankloppen bij grootbereiders (met strikte voorwaarden voor levering aan derden)
Geneesmiddelentekorten leiden tot hoge kosten. Voor zover ze veroorzaakt worden door het preferentiebeleid, stelde Steeghs dat de kosten niet meer in verhouding staan tot de besparing die dit beleid oplevert.
Afwijkingenmanagement met een CAPA-systeem: belangrijk voor een verbetercultuur
Afwijkingenmanagement is belangrijk voor een verbetercultuur, legde Vincent Hondenbrink, ziekenhuisapotheker ZGT (Twente), uit. In het ZGT is daarvoor een CAPA (Correctie Actie Preventieve Actie)-systeem ontworpen. Een systeem om problemen en afwijkingen (deviaties) in de productie vast te leggen, te analyseren, op te lossen en zo mogelijk te voorkomen. Hiermee kan men de werkwijze verbeteren en het aantal afwijkingen verminderen, om zo te komen tot stabiele kwaliteit. In het proces van bereiding tot toediening zijn diverse controlestappen die met elkaar de kans op een incident minimaal houden. Als er echter in een controle een afwijking wordt geconstateerd, dan wordt deze ingevoerd in een afwijkingenmanagementsysteem, met als doel ervan te leren en het optreden ervan te beperken. De procedure is: melding > is dit een afwijking? zo ja > vervolg nodig? zo ja > correctieve actie (CA) nodig?, te beoordelen door de apotheker. Op basis van een risicoanalyse besluit deze of de onderliggende oorzaak (root cause) gezocht moet worden. Dit kan veel tijd kosten, en wordt daarom alleen gedaan voor high-risk afwijkingen. Vervolgens wordt bekeken hoe groot de kans op herhaling is; dit bepaalt of er een preventieve actie (PA) nodig is. De drempel voor melding van een afwijking moet laag zijn, stelde Hondenbrink; het invullen van een meldingsformulier moet daarom niet langer duren dan 3 minuten. De kracht van een digitaal systeem is dat de gegevens beschikbaar blijven voor analyse en dat het systeem automatisch rapporten kan genereren.
Informatiemarkt
Tijdens de pauzes was er volop gelegenheid om collega’s te spreken en om informatie in te winnen bij de diverse stands van onder andere groothandels, fabrikanten van verpakkings- en toedieningsmaterialen en opleidingen. Het was weer een geslaagd symposium.
